- تاریخ انتشار: ۱۴۰۰/۱۲/۱۵
- زمان مطالعه: ۷دقیقه
پس از طرح یک پرسشنامه معمولا پاسخ یک دسته به خصوص مد نظر است که این گروه به خصوص بر اساس موضوع و محتوای پرسشنامه شما تعیین می‌شود. پس برای این که تنها پاسخ‌های این گروه خاص مورد بررسی قرار گیرد نیاز به سوالاتی داریم که عمل تفکیک و دسته‌بندی جامعه آماری ما را انجام دهد. سوالات شاخص، سوالاتی هستند که این عمل تفکیک و گروه‌بندی جامعه آماری بزرگ ما را انجام می‌دهند. این سوالات زمانی طرح می‌شوند که ما تنها نیاز به پاسخ یک گروه خاص از تمامی افرادی که در نظرسنجی شرکت کرده‌اند داریم. به طور معمول چهار مدل سوالات شاخص وجود دارد: دموگرافیک، شخصیتی/رفتاری، حرفه/شغل (حذف پاسخ های متعصبانه)، خدمات/محصولات که در ادامه نمونه سوالات شاخص را بررسی می‌کنیم.
سوالات دموگرافیک
سوالات دموگرافیک از رایج‌ترین سوالات شاخص هستند. سوالات شاخص بسیار متنوعی در این دسته بندی موجود است. سوالاتی از جمله سن، جنسیت، دین، تعداد فرزندان، تحصیلات، درآمد سالانه و... در این دسته بندی قرار می‌گیرد.
سوالات شخصیتی/رفتاری
این نوع سوالات شاخص معمولا به زندگی روزمره تکمیل‌کننده پرسشنامه یا نظرسنجی توجه می‌کند. سوالات شاخص این دسته، بسته به هدف پرسشنامه متغیر است. که برای مثال می‌توان به سوالات زیر اشاره نمود:
چند ساعت در روز را در فضای مجازی سپری می‌کنید؟
آیا برنامه ورزشی منظمی در هفته دارید؟
سوالات حرفه/شغل (حذف پاسخ های متعصبانه)
این سوالات شاخص بدین منظور طرح می‌شوند که داده‌های به دست آمده از کسانی که ممکن است به اقتضاء شغل، ملیت و... خود متعصبانه به سوالات پاسخ دهند حذف شود. برای مثال برای بدست آوردن بازخوردهای صادقانه در مورد یک نوع کفش جدید جامعه آماری ما نباید شامل تولیدکنندگان آن کفش باشد.
سوالات خدمات/محصولات
این سوالات بدین منظور طرح می‌شوند که نتایج بدست آمده از افرادی که یک خدمت یا محصول خاص برای آن‌ها در نظر گرفته نشده حذف شود. برای مثال یک شرکت مسافربری قصد دارد سیاست محاسبه نرخ بلیط افراد خردسال خود را تغییر دهد. حال از آنجایی که نظرسنجی نرخ بلیط تنها برای خانواده‌هایی مد نظر است که کودک زیر 5 سال دارند پس در فرم نظرسنجی با طرح سوال سن فرزند می‌توان نتایج مربوط به افرادی که کودک بالای 5 سال دارند را حذف نمود.
مزایای استفاده از سوالات شاخص
در ادامه به چند مورد از مزایای استفاده از سوالات شاخص می‌پردازیم:
1. کاهش هزینه‌ها
در حالت کلی هرچه جامعه آماری شما بزرگ‌تر باشد هزینه جمع‌آوری و آنالیز این داده‌ها نیز افزایش می‌یابد. طرح سوالات شاخص باعث کوچک‌تر شدن جامعه آماری و به تبع آن کاهش هزینه‌ها را موجب می‌شود.
2. بهبود تجزیه و تحلیل داده‌ها
بدون سوالات شاخص محقق باید تک‌تک داده‌ها را بررسی کند و موارد نامرتبط را از بین آن‌ها حذف کند به همین منظور این کار نه تنها موجب هدر رفتن زمان محقق می‌شود بلکه زمان تکمیل کننده پرسشنامه را نیز هدر می‌دهد.
3. حذف پاسخ‌های متعصبانه
تکمیل‌کنندگان پرسشنامه شما ممکن است بر اساس پیشینه‌شان (شغلی، رفتاری، ملیتی و...) سوال‌ها را نه به صورت صادقانه بلکه به شکل متعصبانه پاسخ دهند. به همین دلیل استفاده از سوالات شاخص کمک می‌کند که پاسخ‌های این افراد لحاظ نشود.
4. بهبود تجربه تکمیل کننده
تکمیل‌کنندگان در مواجه با پرسشنامه‌ها و سوالاتی که مربوط به آن‌ها نیست ممکن است آن‌ها را به صورت تصادفی پاسخ دهند و یا به باقی سوالات پاسخ ندهند. همچنین به خاطر این تجربه بد که وقتشان در پرسشنامه قبلی شما تلف شده اقدام به تکمیل پرسشنامه جدید شما نکنند.
چند نکته برای طرح سوالات شاخص
• پرسشنامه خود را با سوالات شاخص شروع کنید تا در همان ابتدا کاندیداهای مورد نظرتان مشخص شوند. می‌توانید با استفاده از امکان شرطی‌سازی در پرسشنامه آنلاین فقط افرادی را که مناسب پاسخگویی به سوالات شما هستند را به متن اصلی پرسشنامه هدایت کنید و سایر افراد را از مشاهده بقیه سوالات منع کنید. (برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد شرطی‌سازی به صفحه راهنمای طراحی پرسشنامه مراجعه کنید)
• به تعداد کافی سوال شاخص در پرسشنامه خود طرح کنید. طرح سوالات کم ممکن است نتیجه مطلوب نداشته باشد
• سعی کنید سوالات شاخص‌تان، سوالات جزئی نباشد. مثلا یک شخص به یاد دارد که در 6 ماه اخیر به پزشک مراجعه کرده است یا نه اما این که در کدام ماه مراجعه کرده است سوالی جزئی است و ممکن است تکمیل کننده به طور دقیق به یاد نداشته باشد و این نوع سوالات برایش خسته کننده باشد.