یکی از مسائل مهم در پرسشنامه‌های الکترونیکی، میزان مشارکت و پاسخدهی است. معمولا دستیابی به یک نرخ مشارکت قابل قبول در یک پیمایش چندان ساده نیست. در بسیاری از پیمایشهای الکترونیکی، پاسخ دهندگان خود تصمیم به مشارکت یا عدم مشارکت می‌گیرند و به اصطلاح رایج، نمونه مبتنی بر خودانگیزشی است. منظور از خودانگیزشی این است که بدون تعیین نمونه مشخصی از جامعه پژوهش، پرسشنامه در میان گروهی توزیع می‌شود (مثلا به یک گروه خبری ارسال می‌شود) و هرکس مایل بود (بدون وجود هیچ ساختاری در انتخاب افراد مشارکت کننده) به پرسشنامه پاسخ می‌دهد. ترفندهایی برای افزایش میزان مشارکت تا حدامکان وجود دارد. از جمله این ترفندها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
– اطمینان بخشیدن به پاسخ دهندگان از اعتبار پرسشنامه: باید در قسمت آغازین پرسشنامه یا متن دعوتنامه ارسال شده به پاسخ‌دهندگان، آنها را از هویت نهاد یا فرد پژوهشگر و وابستگی سازمانی وی مطلع کرد. بایستی مشخصات تماسی در اختیار آنها قرار داد تا در صورت نیاز بتوانند با پژوهشگر تماس بگیرند. بهتر است آنها را به اختصار از هدف پژوهش و ضرورت آن آگاه کرد. باید به آنها اطمینان داد که حریم خصوصی آنها حفظ خواهد شد و پژوهشگر یا پژوهشگران امانتدار پاسخهای آنها خواهد بود. در صورتیکه پاسخ دهندگان از طریق نامه الکترونیکی از وجود پرسشنامه مطلع می‌شوند و جامعه پژوهش شناخته شده است، بهتر است که نامه‌ها به صورت شخصی شده ارسال شوند، به این صورت که برای هر فرد نامه‌ای مشخص خطاب به وی ارسال شود. این تدبیر زمینه اعتماد بیشتر میان پژوهشگر و پاسخگو را فراهم می‌سازد.
– تشویق افراد به مشارکت: شیوه‌های مختلفی برای تشویق افراد به مشارکت وجود دارد از جمله گنجاندن طرح قرعه‌کشی جایزه در پیمایش، به این صورت که بر حسب قرعه به یک یا چند نفر از پاسخ دهندگان جوایزی داده شود. یک مطالعه نشان داده است که ارائه پاداش مالی می‌تواند میزان مشارکت را تا دو برابر افزایش دهد. راه دیگر این است که به مشارکت کنندگانی که به موضوع پژوهش علاقمند هستند وعده داده شود که خلاصه‌ای از یافته‌های پژوهش برای آنان ارسال خواهد شد. در این صورت باید از افراد علاقمند خواست تا نشانی پست الکترونیکی خود را در اختیار پژوهشگر قرار دهند و یا به آنان اطلاع داد که خلاصه‌ای از یافته‌ها در تاریخ مشخصی بر روی وبسایت مشخصی قرار خواهد گرفت. این نکته نیز مهم است که منفعتی که پاسخ دهندگان با مشارکت در پیمایش حاصل می‌کنند به آنها یادآوری شود. به عنوان مثال اگر پیمایشی برای ارزیابی خدمات یک کتابخانه صورت می‌گیرد بهتر است به پاسخ دهندگان یادآوری شود که مشارکت آنان در نهایت در راستای بهبود خدمات کتابخانه به آنان ارزشمند و مفید خواهد بود. تعیین تاریخی به عنوان مهلت پاسخدهی به پرسشنامه نیز می‌تواند مفید باشد. این امر افراد علاقمند به مشارکت را مصمم‌تر می‌سازد.
– ارسال نامه یادآوری: در مواردی که از پست الکترونیکی برای مطلع ساختن پاسخ دهندگان از پرسشنامه استفاده می‌شود می‌توان با ارسال یک نامه یادآوری پس از چند روز به میزان مشارکت افزود. پژوهش‌ها موید تاثیر مثبت نامه یادآوری بر افزایش میزان مشارکت در پرسشنامه‌های الکترونیکی است. زمان‌بندی ارسال نامه یادآوری نیز در میزان پاسخ موثر است.
– طراحی پرسشنامه: رعایت برخی نکات در طراحی پرسشنامه مبتنی بر وب می‌تواند بر میزان مشارکت تاثیر داشته باشد. از جمله این موارد می‌توان به کوتاهی پرسشنامه (متوسط 15 دقیقه برای پاسخدهی)، کم حجم بودن پرسشنامه و قابلیت بارگذاری سریع آن، قالب بندی متن به صورت کاربرپسند و مواردی از این دست اشاره کرد.
منبع: ISI Web of Knowledge